Επιστημονική άποψη για τις αναπλάσεις πάρκων και η περίπτωση του Παπαστράτειου Δημοτικού Πάρκου Αγρινίου

Συγγραφή κειμένου: Δημήτριος Παπαδήμας (Γεωπόνος – τ. Διευθυντής της Διεύθυνσης Κηποτεχνίας και Περιβάλλοντος του Δ. Αθηναίων)
Φωτογραφίες – επιστημονική επιμέλεια: Δημήτριος Γερονίκος (Γεωπόνος Γ.Π.Α. – Μ.Sc. Επιστήμης και Σύγχρονων Συστημάτων Φυτικής Παραγωγής, Φυτοπροστασίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου)

Από τη μελέτη πρέπει να προβλέπεται η ελάχιστη ασφαλής προσέγγιση και το βάθος απόξεσης κοντά στον κορμό των δέντρων, κάτι που στη συγκεκριμένη περίπτωση δε συμβαίνει.

Οι βίαιες εκριζώσεις δένδρων από το χώρο του Πάρκου Παπαστράτου (όπως φαίνεται στις σχετικές φωτογραφίες και βίντεο) δεν έχουν καμία σχέση με μεταφυτευτικές ενέργειες, όπως είναι γνωστές στη φυτοτεχνική επιστήμη και τη διεθνή αγορά και διακίνηση φυτωριακών προϊόντων, ιδιαίτερα δένδρων μεγάλης ηλικίας και μεγάλων διαστάσεων (όγκου).
Σε κάθε περίπτωση βίαιης εκρίζωσης δένδρου ή θάμνου (εκτός εποχής και χωρίς την τήρηση των κανόνων μεταφύτευσης, ανάλογα με το είδος, φυλλοβόλο ή αειθαλές και την ηλικία του), αν το φυτό δεν ξεραθεί μέσα σε λίγες ημέρες, είναι βέβαιο πως το σοκ που θα δεχθεί θα το συνοδεύει για πάντα.
Πρόωρο γήρας, απροθυμία για ανάπτυξη, αντιαισθητική και αντιοικολογική παρουσία σ’ όποιον χώρο και αν εγκατασταθεί, άσκοπες δαπάνες συντήρησης, αβέβαια τελική επάνοδός του και το σημαντικότερο, τραυματισμός και απαξίωση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των πολιτών για «χάρη» των οποίων όλοι φαρισαϊζουν επικαλούμενοι τη “ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ” πνευμόνων πρασίνου για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πόλεων.

Η φωτογραφία έχει ληφθεί την 16η/9/2013 από τα Τριαντέϊκα του Δήμου Αγρινίου: απεικονίζονται ορισμένα από τα δένδρα που φύονταν στο χώρο του φυτωρίου του Παπαστράτειου Πάρκου Αγρινίου και τα οποία, μετά την εκρίζωσή τους, «μεταφυτεύτηκαν» στη συγκεκριμένη περιοχή.

Σε ορισμένα δημόσια έργα, είτε από άγνοια είτε από ανευθυνότητα, οι σχετικές μελέτες δεν προβλέπουν τίποτα σχετικό με διαχείριση στοιχείων πρασίνου που βρίσκονται στο χώρο εκτέλεσής τους. Ούτε καν τοπογραφική αποτύπωση και προμέτρηση αριθμού δένδρων ή θάμνων που θα πρέπει να μεταφυτευτούν, επειδή τροποποιούνται ροές πεζών ή οχημάτων (κύριοι δρόμοι, ατραποί, δρομάκια κ.λπ.) αλλαγές χρήσης των χώρων (αθλητικές εγκαταστάσεις, παιδικές χαρές, δεξαμενές ή λίμνες νερού).

• Ούτε χρονοδιάγραμμα προπαρασκευής για μεταφύτευση των δένδρων ή θάμνων.
• Ούτε προσδιορισμό νέων θέσεων φύτευσης.
• Ούτε προγραμματισμό μετακίνησης, ώστε να απελευθερωθεί το εργοτάξιο.

Η ύπαρξη των δένδρων καθορίζει τον τρόπο χάραξης των λειτουργιών σε κάθε έργο διαμόρφωσης ή τροποποίησης κοινόχρηστου χώρου πρασίνου (πάρκο, άλσος, λόφος, πλατεία, πεζόδρομος, κ.λπ.). Το αντίθετο δεν πρέπει να συμβαίνει ποτέ. Σε κάθε ακραία περίπτωση ανάγκης μετακίνησης δένδρου ή μεγάλου θάμνου, πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι κανόνες μεταφύτευσης.
Αν δεν επιθυμούμε να χρεωθούμε ότι λαϊκίζουμε με δήθεν μεταφυτεύσεις, πρέπει να τηρούμε τους μεταφυτευτικούς κανόνες πάση δυνάμει.
Συνήθως οι υπεύθυνοι των έργων, για να προσπεράσουν τη δικαιολογημένη αγανάκτηση των πολιτών λόγω βαναυσοτήτων σε βάρος των δένδρων, διαρρέουν την πληροφορία ότι τα μαλλιοτραβηγμένα δένδρα δεν καταστρέφονται αλλά αντίθετα “μεταφυτεύονται” σε “καλύτερες” συνθήκες ή μεταφέρονται σε Δημοτικά ή Ιδιωτικά φυτώρια για φύλαξη και εντατική συντήρηση επαναφοράς των φυσιολογικών λειτουργιών τους. Κάτι τέτοιο θα είχε βάση αν η μετακίνηση αυτή γινόταν σύμφωνα με τους μεταφυτευτικούς κανόνες.

Σε αντίθετη περίπτωση, πέρα από το συναισθηματικό και περιβαλλοντικό κόστος, πρέπει να υπολογίζουμε και την άσκοπη δαπάνη για τις “ΜΑΪΜΟΥ” μεταφυτεύσεις:
– Αξία δένδρου (πόσο θα κόστιζε αν αγοράζαμε δένδρο ανάλογων διαστάσεων από το εμπόριο!!!). Η τιμολόγηση γίνεται:

1. Ανάλογα με την περίμετρο του κορμού, σε ύψος 1.00 m. από το σημείο έκφυσης του δένδρου.
2. Το μέγεθος του φορέα του δένδρου (γλάστρα ή κοντέινερ) διάμετρος-ύψος, αν είναι προπαρασκευασμένο από την τελευταία βλαστική περίοδο.
3. Δαπάνη ανοίγματος θέσης φύτευσης ανάλογα με τον όγκο της μπάλας χώματος (βωλόφυτο) ή το μέγεθος του φορέα.
4. Δαπάνη μεταφοράς δένδρου ανάλογα με τον όγκο – βάρος – απόσταση.
5. Δαπάνη στερέωσης – πρόσδεσης.
6. Δαπάνη συντήρησης μέχρι να επιβεβαιωθεί η επιτυχία της μεταφύτευσης.
7. Εργατικά για απαραίτητους δευτερεύοντες χειρισμούς.
8. Χρήση αντιδιαπνευστικών ουσιών.

Στην περίπτωση του έργου “ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΕΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ”, το οποίο επισκέφθηκα την 8η/12/2013, τα δένδρα που φύονταν στο χώρο του φυτωρίου (όπως φαίνονται στις φωτογραφίες και στα video) δεν αποτελούν φυτωριακό προϊόν προοριζόμενο για επιτυχείς μεταφυτεύσεις.

Βρέθηκαν στις συγκεκριμένες θέσεις είτε από σπόρο (τυχαία), είτε από ανθρώπινη μεμονωμένη ενέργεια και δεν είχαν δεχτεί την ελάχιστη μεταφυτευτική προπαρασκευή, ώστε να αποφευχθούν οι αρνητικές επιπτώσεις σε βάρος τους μετά την βίαιη απόσπασή τους από την αγκαλιά της μάνας γης.
Φυτώριο είναι ο χώρος που παράγονται είδη φυτών που προορίζονται για την εκτέλεση έργων ανάπτυξης και συντήρησης χώρων πρασίνου. Τα παραγόμενα είδη φυτών συσκευάζονται και διακινούνται με κανόνες ασφαλούς εγκατάστασής τους (ανάλογα με το είδος και τον σκοπό που προορίζονται) στην οριστική τους θέση. Κάτι τέτοιο δεν προκύπτει για τα δένδρα που αποσπάστηκαν βίαια από τον χώρο του ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΕΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ.
Ποιος σχετικός με τα έργα πρασίνου θα αγόραζε τα συγκεκριμένα δένδρα για φύτευση ή μεταπώληση;

Η διαπόμπευση σαν αιχμαλώτων των δένδρων αυτών (όπως τη συνέλαβε ο φακός) μέσα από τους δρόμους της πόλης του Αγρινίου, αν κοινοποιηθεί μέσω του διαδικτύου διεθνώς με τη λεζάντα: “ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΕΣ ΜΕΤΑΦΥΤΕΥΣΕΙΣ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΕΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ – GREECE”
Τι κόστος (διασυρμό) θα δημιουργήσει σε βάρος όλων μας;
Αλήθεια η ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΕΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ πότε αποφασίστηκε; Την παραμονή της έναρξης των έργων;
Χωρίς πλήρη τοπογραφική αποτύπωση των υπαρχόντων δένδρων και μεγάλων θάμνων πώς σχεδιάστηκαν νέες λειτουργίες μέσα σ’ ένα ιστορικό πάρκο;

Η εμπιστοσύνη μας για το δόκιμο της σκέψης και μελέτης “ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ” του Παπαστρατείου Πάρκου Αγρινίου κλονίζεται όχι μόνον από την απερίγραπτη προχειρότητα και άγνοια διαχείρισης των δένδρων που θα εμπόδιζαν την εξέλιξη της “ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ”. Η κατασκευή υδατοδεξαμενής, η άρση της περιστοίχισης, η επίστρωση του δικτύου των πεζοδρόμων με σκληρά ή μη πορώδη υλικά (όπως για παράδειγμα ο τρόπος εφαρμογής κουρασανιού που αναφέρει η συγκεκριμένη μελέτη της τεχνικής υπηρεσίας του δήμου Αγρινίου), η κακή χρήση κυβόλιθων αφήνουν πολλά ερωτηματικά και ανησυχίες.
Για τη σχεδιαζόμενη νέα δεξαμενή ήταν ανάγκη να θυσιαστούν τα δένδρα που φύονταν εκεί και ο χώρος του φυτωρίου του πάρκου; Αν η ανάγκη είναι αδήριτη μήπως θα έπρεπε:
– να γίνει σ’ άλλη θέση εκτός φυτωρίου και κοντά σ’ αυτό χωρίς πλήρη εκσκαφή ή ημιβυθισμένη και με κάλυψη του εξέχοντος τμήματός της με τα προϊόντα εκσκαφής (δημιουργία Belvedere ή κάτι άλλο);
Τα πιο πολλά πάρκα είναι περιφραγμένα (Εθνικός Κήπος, Πεδίο Άρεως στην Αθήνα, Hyde Park στο Λονδίνο, Πάρκο Βίλλας Boboli στη Φλωρεντία κ.α.). Ακόμα και το Πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος στην αρχαία Αθήνα ήταν περιφραγμένο (Ιππάρχου τοιχίον). Η δημοκρατικότητα δεν απειλείται από την περίφραξη των πάρκων. Αντίθετα, τα πάρκα διαφυλάσσονται για όλες τις ηλικίες του κοινωνικού ιστού.
Αν οι δομημένες περιοχές (πόλεις) είχαν πολεοδομική οργάνωση που να προέβλεπε ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ (πολλά πάρκα) κατανεμημένο ισόρροπα σ’ ολόκληρη την έκτασή τους, τότε οι ανάγκες των δημοτών δε θα πίεζαν συντριπτικά το ένα και μοναδικό, συνήθως, πάρκο της πόλης τους. Θα υπήρχε εκτόνωση των πιέσεων σε πολλά πάρκα. Έτσι η αειφορική τους λειτουργία θα ήταν εξασφαλισμένη, ενώ η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των πολιτών θα ήταν υψηλού βαθμού. Οι περιστοιχίσεις των πάρκων δεν πρέπει να καταργούνται. Συνήθως, αυτές οι περιστοιχίσεις, έχουν δημιουργήσει ιδιαίτερο οριζοντιογραφικό καθεστώς στους χώρους και σε συνδυασμό με τα εξελιγμένα δένδρα η τροποποίηση της οριζοντιογραφίας στα πλαίσια οποιασδήποτε “ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ” δεν είναι δυνατή.
Οι Γενιές των πολιτών του Αγρινίου που μεγάλωσαν μέσα στο Πάρκο τρέχοντας στους κύριους και δευτερεύοντες δρόμους, στρωμένους από το χώμα της περιοχής, δεν θα πρέπει να έχουν ψυχικό τραύμα, επειδή αυτοί οι δρόμοι δεν ήταν στρωμένοι με τα σύγχρονα σκληρά και μη πορώδη υλικά της “ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ”; Τα κλασσικά πάρκα της Ιταλίας και του κόσμου ολόκληρου έχουν ατελείωτα δίκτυα χωμάτινων δρόμων χωρίς σύγχρονες επιστρώσεις. Έχουν ακόμα εξαιρετική συντήρηση και διαχείριση και κατά κανόνα είναι περιφραγμένα. Ουδείς σκέφτηκε να τα αστικοποιήσει. Η χρήση σκληρών και μη πορωδών υλικών μειώνει τη φυσική διήθηση νερού στο χώρο των πάρκων, προκαλώντας οικολογική υποβάθμιση και δημιουργεί συνθήκες για την κατασκευή δικτύου αποχέτευσης ομβρίων υδάτων που πρωτύτερα ήταν περιττό. Η διαφύλαξη των πάρκων πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα στην καθημερινότητα των πολιτών.
Το 1927 ο ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ ΗΡΑΚΛΗΣ, Γεωπόνος – Διευθυντής του Εθνικού Κήπου στην Αθήνα, απόφοιτος της Κηποτεχνικής Σχολής των Βερσαλλιών (από την ίδια σχολή είχε αποφοιτήσει και ο Bareaud, σχεδιαστής του Εθνικού Κήπου της Αθήνας) είχε συνάψει θερμή σχέση με τον ΕΥΑΓΓΕΛΟ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟ, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Κήπου. Ο Ευάγγελος Παπαστράτος ανέθεσε στον Παπαθεοδώρου Ηρακλή το σχεδιασμό και την επίβλεψη της οργάνωσης του ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΕΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ, το οποίο κληροδότησε στην πόλη του Αγρινίου (: πληροφορίες από ΝΙΚΟ ΤΑΜΒΑΚΗ, Γεωπόνο Κηποτέχνη, πρώην Διευθυντή του Εθνικού Κήπου της Αθήνας).
Η βούληση του κληροδότη έγινε σεβαστή ή όχι εν όψει της “ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ” του ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΕΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ;
Από προσωπική εμπειρία (1985) είχα διαπιστώσει τη δραματική αποδυνάμωση και εγκατάλειψη του ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΕΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ.
Είχα εισηγηθεί στον τότε Δήμαρχο την ανασύσταση του αυτόνομου συνεργείου συντήρησης-διαχείρισης του πάρκου και τη βαθμιαία επαναφορά του στην παλαιά του δόξα. Με είχε εντυπωσιάσει το 1960 που, ως τελειόφοιτος του Γυμνασίου, περιπλανήθηκα μία ολόκληρη μέρα μέσα στο άψογα διατηρημένο πάρκο.
Τα πάρκα της Ελλάδας έχουν ανάγκη συντήρησης και διαχείρισης από εξειδικευμένα μόνιμα συνεργεία και την εθελοντική συνδρομή των πολιτών. Είναι αντιφατική και απειλητική για την ασφάλεια τους κάθε σκέψη για δήθεν βελτίωση της λειτουργικότητας τους, με τις λεγόμενες “ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ”.

Οι φωτογραφίες που περιέχονται στο κείμενο έχουν ληφθεί κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου 25 Αυγούστου – 14 Νοεμβρίου 2013 στο οικοσύστημα του Παπαστράτειου Δημοτικού Πάρκου Αγρινίου.

Αθήνα, 13/12/2013
Δημήτριος Παπαδήμας
Δημήτριος Γερονίκος